El Egzamaları

Eller, sürekli olarak dış ortamla değinmemizi sağlayan en aktif organlarımızdır. Dış ortamla olan sürekli ilişki çok çeşitli tahriş edici ve allerji yapabilecek maddelerle değinmeyi de içerir. Tahriş sonucu olan egzemalar daha sık görülür ve bunun en sık görülen ve tipik şekli de ev hanımı egzeması denen şekildir.

Sürekli olarak suyla değinmek, sık el yıkamak veya çamaşır, bulaşık yıkamak, işin içinde sabun deterjan olmasa dahi tahriş edicidir. Derinin doğal nem ve yağının azalmasına ve derinin kuruyup çatlamasına neden olur. Sabunların ve deterjanların güçlü yağ eritici özellikleri eklendiğinde bu sonuç kaçınılmazdır. Deri uzun süre bu saldırılara belirti vermeden dayanabilir. Bir eşik noktası aşıldıktan sonra deride kuruma, çatlama, soyulma, sızlama gibi belirtiler görülür ve bundan sonra en küçük bir değinmede yinelerler. Solak olan kişiler dışında başlangıç genellikle sağ el baş ve işaret parmaklarından olur. Olay eskidikçe ve koşullar aynı şekilde sürdükçe diğer parmaklar ve avuç içine, bir yandan da diğer ele yayılır. Hem görüntü olarak kötüdür, hem de hasta eliyle bir şeylere dokunduğunda rahatsız olur. Ayrıca bu çatlaklardan mikrop kapma tehlikesi de vardır, buna ek olarak da normalde avuç içi derisi kalın olduğu için geçemeyen allerji yapıcı maddeler de daha kolay geçebilir ve reaksiyonlara neden olabilirler. Ev kadınlarının çoğunda görülen bu olay, suyla çok uğraşan diğer mesleklerde de görülebilir. En sağlıklı korunma yolu suyla ve diğer tahriş edicilerle değinmeyi azaltmaktır. İş yapmak zorunda olunduğunda içine pamuklu, dışına naylon eldiven giymek iyi bir korunma yoludur. Fakat bu da terlemeye yol açtığı için yarım saat çalışmanın sonunda, eldiven çıkarılarak on dakikalık bir ara verilmesinde yarar vardır. Ayrıca her el yıkamanın sonunda derinin nemini korumak ve yumuşak, elastik kıvamda kalmasını sağlamak için bir el kremi kullanmak gerekir. Bunlar, olayın başlamasını önlemek veya düzeldikten sonra korumak için kullanılırlar, başlamış bir egzemada tedavi edici etkileri yoktur. Bu gibi durumlarda kesinlikle bir deri hastalıkları uzmanının tedaviyi düzenlemesi gerekir. Ellere işe başlamadan önce sürülen ve hafif tahriş edicilerden koruyan bazı maddeler bulunmaktadır. Şu anda ülkemizde örneği bulunmayan bu maddeler eldiven kullanamayanlarda az da olsa yardımcı olabilir, fakat tam koruma sağlamazlar. Ellerin dış ortamla değinmeleri sırasında çok güçlü allerji yapıcı maddelerle de değinmeler söz konusu olabilir. Bu gibi durumlarda avuç içleri değil, el sırtları ve parmak araları daha çok tutulur. Bu tip egzemalar daha çok mesleklere bağlı olarak değinilen özel maddelerle ortaya çıkar. En tipik örnekleri inşaat işçileri, fayansçılar gibi mesleklerde çimentoya karşı, berberlerde saç boyalarına, sağlık çalışanlarında eldivenlerin ana maddesi olan latekse bağlı olan egzemalardır. Eğer eller sürekli su ve tahriş edicilerle değinmede ise, hasar gören deride allerji yapıcıların yerleşmesi daha kolay olur ve bu tür egzemanın çıkması da kolaylaşır. Bunların başlangıç dönemleri ani olarak ortaya çıkan çok kaşıntılı, kızarık, sulantılı belirtiler halindedir ve kişiyi çok ürkütür. Neden olan maddeyle yeniden değinme olmazsa yaklaşık olarak 10-15 gün içerisinde olay gerileyebilir. Sık sık düzelip yinelerse olay süregen bir duruma gelir, deri sert, kalın, kaşıntılıdır ve her atakta kızarma sulanmalar buna eklenir.

Bir deri hastalıkları uzmanı denetiminde ilk aşamalar kolayca denetim altına alınır, müzminleşmiş olan durumlar biraz daha inatçı olmakla birlikte tedaviye güzel yanıt verir. Önemli olan yinelemeleri önleyebilmektir. Örneklerdeki gibi durumlarda egzamayla şüpheli madde ilişkisi çok nettir, fakat her zaman böyle kolay görülmeyebilir. Şüpheli durumlarda özel deri testleriyle şüpheli madde saptanmaya çalışılır. Şüpheli madde her zaman saptanamayabilir, saptansa bile bu maddeye karşı tolerans geliştirilemez, tek yapılacak şey bu maddeden uzak kalmaktır. Ayrıca elin bu allerji yapan maddelere karşı direncini arttırabilmek için suyla değinmeleri normal ölçülerde tutmak, yıkamalardan sonra el kremi kullanarak ellerin nem ve elastikiyetini korumak ve şüpheli maddelerle iş yapılması gerektiğinde eldiven kullanmak yararlı olur. Bunların dışında ellerin su kabarcıkları ile seyreden nedeni bilinmeyen mevsimsel egzamaları (dizidroz), özellikle avuç içlerinde nedensiz kaşıntı ve sertleşmeyle seyreden, daha çok da sıkıntı gerginliğe bağlanan egzama tipleri vardır. Bunların tanıları ve tedavileri kesinlikle bir deri hastalıkları uzmanı tarafından yapılmalıdır, birçok hastalığı taklit edebilirler.

Kaynak: Etkin Sağlık Dergisi Sayı 9 – Prof. Dr. Ertuğrul Aydemir